---

Hebu fikiria hali hii: Jeff Winograd hakuweza kutoka kwenye kochi lake. Baada ya kupambana na msononeko (depression) kwa miaka 25, kujaribu kila dawa ya msononeko iliyopo madukani, na kukaa na madaktari zaidi ya moja, alikuwa tayari kashakata tamaa. Kisha rafiki yake akamtajia kitu kilichosikika kama cha ajabu sana kuweza kuwa kweli – ketamine, dawa inayotumika kwenye nusukaputi (anesthesia) na pia yenye uwezo wa kulevya inayojulikana kama "Special K," huenda ingeweza kuokoa maisha yake.

Kutoka Uwanja wa Vita, Kwenye vilabu za miziki, Hadi Ofisi za madaktari

Historia ya Ketamine ni kama hadithi ya filamu. Ilitengenezwa miaka ya 1960 nchini Ubelgiji kama dawa ya nusukaputi kwa wanyama. Haraka ilionyesha umuhimu wake katika viwanja vya vita vya Vietnam, ikiwasaidia askari waliojeruhiwa wasisikie maumivu wakati wa upasuaji wa dharura.

Lakini katikati ya safari yake, ilibadili njia na kuingia kwenye kumbi za starehe, ambapo watumiaji waligundua athari zake za kubadili akili na kuwafanya wahisi kama wametenganishwa na miili yao. Kifupi hali hio ilikuwa kama starehe kwa wengi. Hadithi imeanza kubadilika sio? Watoa huduma za dharura walianza kugundua kitu cha kushangaza. Walipowapa ketamine wagonjwa waliotaka kujiua ili kuwatuliza, wengi wao waliripoti kujisikia nafuu kutokana na msononeko kwa miezi kadhaa baadaye. "Mtu anajaribu kuruka kutoka darajani na wana mpa ketamine kwenye gari la wagonjwa ili kumtuliza, na miezi 9 baadaye, anasema, 'Sijawahi kupata hisia za kutaka kujiua tena kwa miezi 9,'" anaeleza Dk. Ken Stewart, daktari wa tiba za dharura aliyeanzisha “Insight Ketamine”.

Sayansi Nyuma ya Maajabu Haya

Hapa ndipo mambo yanapovutia zaidi. Tofauti na dawa za kawaida za msononeko zinazochukua wiki nyingi kuanza kufanya kazi, ketamine inafanya kazi kwenye njia tofauti kabisa ya ubongo.

Badala ya kurekebisha viwango vya kemikali ya serotonin, inalenga risepta za kupokelea kemikali ya glutamate – unaweza kufikiria hizi kama vituo vikuu vya mawasiliano vya ubongo.

Msononeko unafanya maunganisho ya ubongo wako yasinyae. Msongo wa mawazo wa muda mrefu unaondoa miunganisho muhimu inayoitwa synapses ambayo inaruhusu seli za neva kuwasiliana.

Lakini ketamine inafanya kitu kinachokaribia kuwa muujiza: ndani ya masaa 24 baada ya matibabu, yale maunganisho yaliyopotea yanaanza kuota upya.

Ni kama kuuchaji upya ubongo wako ili uweze kupokea na kuchakata vizuri zaidi jumbe za kemikali zinazodhibiti hisia.

Jinsi Tiba Inavyofanyika: Safari yenye usimamizi.

Tiba ya kisasa ya ketamine hailengi kuwalewesha wagonjwa – bali inalenga kuwapa nafuu.

Wagonjwa wanapewa dozi zilizopimwa kwa umakini kupitia dripu ya mshipani (IV) au dawa ya kupuliza puani iliyoidhinishwa na FDA (inayoitwa esketamine/Spravato) katika mazingira ya kitabibu kama hospitalini.

Utaratibu wa kawaida unahusisha matibabu sita katika kipindi cha wiki tatu, huku daktari akimfuatilia mgonjwa wakati wote. Unajisikiaje? Wagonjwa walioanza kutumia wanaelezea hisia zao kama "kuelea angani" au kuanza "safari ya kiroho."

Athari za kujihisi umetenganishwa na mwili wako hudumu kwa takribani saa mbili, lakini maajabu halisi hutokea baada ya hapo, wakati ubongo unaanza kujenga upya njia hizo muhimu za neva.

Ukweli wa Mambo

Tuwe wazi: hii si tiba ya muujiza kwa kila mtu.

Takriban asilimia 30% (30%) ya wagonjwa wanamaliza matibabu na hawahitaji kurudia tena. Wengine wanahitaji dozi za nyongeza za mara kwa mara.

Tiba hii ina hatari zake – ikiwemo uwezekano wa kuwa mraibu ikitumiwa vibaya, na madhara makubwa kama uharibifu wa kibofu cha mkojo kwa watumiaji sugu.

Gharama ni changamoto nyingine. Bima za afya mara nyingi hulipia dawa ya kupuliza puani iliyoidhinishwa na FDA, matibabu ya ketamine ya dripu (IV) yanaweza kugharimu maelfu ya dola kutoka mfukoni mwako.

Hadithi za Mafanikio na Maswali Yasiyo na Majibu

Kwa Jeff Winograd, ketamine hakika iliokoa maisha yake. Baada ya miaka mitatu ya matibabu, amerejea kuendesha biashara zake na kuishi maisha yake kikamilifu.

"Ilikuwa ni mara ya kwanza mimi kuelewa maana ya msemo 'maisha yamejawa furaha,'" anasema.

Lakini wanasayansi bado wanachunguza kuelewa hasa jinsi ketamine inavyofanya kazi. Utafiti wa hivi karibuni unaonyesha inaweza pia kuamsha sehemu za ubongo zinazopokea kemikali za aina ya opioid, jambo linalozua maswali kuhusu uwezekano wa uraibu ambayo watafiti wanaendelea kuyachunguza.

Hitimisho

Ketamine inawakilisha mabadiliko makubwa katika matibabu ya msononeko – inafanya kazi haraka, inasaidia ubongo kujirekebisha, na inafaa kwa watu wenye ugonjwa sugu wa sonona usiotibika kwa dawa zingine.

Ingawa haifai kwa kila mtu na inaweza kuleta hatari kwa baadhi. Watu kama Jeff Winograd ambao wamejaribu njia zingine zote bila mafanikio, ketamine imeweza kuwapa tumaini la kweli.

Wakati utafiti unaendelea, jambo moja liko wazi: wakati mwingine, suluhisho zisizotarajiwa zaidi hutoka katika sehemu zisizotarajiwa.

Rejea/Kwa Usomaji wa Ziada:

• "The Promise of Ketamine" na Dk. John Krystal - Muhtasari wa utafiti wa kina kutoka Yale Medicine kuhusu jinsi ketamine inavyofanya kazi na matumizi yake ya kiafya kwa msononeko sugu. Inapatikana kupitia machapisho ya Shule ya Tiba ya Yale. • Ketamine for treatment-resistant depression: When and where is it safe? – Chapisho la Afya la Harvard, na Peter Grinspoon, MD.